Himmet Çocuk (Halide Edip Adıvar)

Elvanlar'da ihtiyar bir kılavuz aldık. Köy kısmen yanmış, peri­şan, herkes fersiz ve şaşkın gözlerle kamyon denilen cana­varın lüzumsuz gürültüsüne bakıyordu. Herkesin ruhunda sonu gelmeyen meşakkatin, açlığın, her günün giz­li felaket ihtimallerinin yuğurduğu ümitsizlik ve kayıtsızlık vardı. Onun için kimse Uşak'a kadar gelmek iste­miyordu. Parayı ne yapacaklardı? Ne alırdı ki? Yalnız zayıf yüzlü bir ihtiyar halsiz bir sesle:

- Ben İney'e kadar yolu biliyorum. Fakat beni Uşak'a götü­rürseniz ve bana orada bir okka tuz verirseniz gelirim, dedi. Akşam karanlığı basarken kamyon mırıldanarak, homurdana­rak Anadolu'nun ıssız, yolsuz beyabanına daldı.

Kamyonda İstanbul gazetecileri vardı. Yunan ordusunun em­salsiz mezaliminin külleri ve facia sahnesi üstünde inceleme yapacaklar, ben cephenin Yunan mezalimi rapo­runu hazırlarken onlar da ajansla Türk'ün felaketini dünyaya bildireceklerdi. Anadolu'da hâkim, insan değil tabiattır. Kuytu ormanlar, batak ovalar, sarp keskin yokuşlar, sonra karanlık kımıldıyormuş gibi insanı keserek, dondurarak esen acı rüzgârın ortasından bin bir zahmetle bilmem kaç saat geçti.

İney, bir derenin yamacından kurşunî bir yangın harabesine dönen bir köydü. Kamyon hırlayarak, çırpına­rak köyün yoluna girerken dünyada insanın yaratılışı başlamış gibi etraf insan sesinden, hayatından uzaktı. Yalnız bir sürü çakal acı acı, karanlık esiyormuş gi­bi dereyi yalayıp geçen rüzgârla hem-âhenk uluyordu, içim­den:

- Eyvah, köyden hepsi gitmiş, nasıl inceleme yapacağız? di­yordum.

Biraz sonra sağda bir kaya kovuğunda kızıl bir alevin önünde ısınan iki haki gölgenin kımıldadığını gördüm. Işığın beyazlat­tığı taşlı yolda siyah cübbeli, beyaz sarıklı, siyah sakallı bir adamı, arkasındaki henüz ışığın sahasına giremeyen karaltı hâlindeki arkadaşlarından ayrıldı. Hiç unutamayacağım vazıh bir sesle:

- Halide Onbaşı, sizi biz İney İstasyonu'nda bekliyorduk, dedi.

- Geleceğimizi nerden biliyordunuz?

- İstasyonda biliyorlar. Tahkik heyeti gelecek, dediler.

- Şu çocuk sizi toprak yola çıkarsın, dediler.

Yine kamyon hırıldadı, homurdandı, çatırdadı ve karanlığa, rüzgâra daldı.

Anadolu hilkat günlerinin ilk devrelerindeki yoksulluk, harabı ve vasıtasızlık içindeydi. Yeni Türkiye'yi inşa edecek millete, yine Hazret-i Âdem'den sonraki devlere benzeyen kudret ve mesai kabiliyeti lazımdı. Evsiz, ekmeksiz, ümitsiz bir halk. Dünya onların zafer destanını mırıl­danırken, onlar ölümün gözlerinin içine bakıyorlardı. Memle­keti kim yapacak? Nasıl yapacağız? Yanımda tiz fakat sakin bir çocuk sesi:

- Burası Kuzgunderesi, teyze!

Başımı çevirdim. Küçük, zayıf bir yüzü vardı. Çenesine doğ­ru uzanan ensiz yanağının derileri büzülmüş, çene iskeleti ol­duğu gibi seçiliyordu. Bu açlık ve üzüntü içinde başının öyle deruni bir sevimliliği, insanı hayata davet eden bir kudreti vardı ki sordum:

- Himmet, niçin peksimetini yemiyorsun?

- Sonra yerim teyze!

Büyük bir gururla on üç yaşında olduğunu söyledi. Yedi ya­şında anasız, babasız, ihtiyar bir nine, genç bir kız kardeş, bir çift öküzle kalmıştı. Öküzlerle kocasız iki kadının tarlalarını senelerce sürmüş, ortakçılık etmiş, ninesini, kardeşini besle­miş, hatta kız kardeşini ere vermişti. Fakat bir gün o havaliye bir hayvan hastalığı gelmiş, iki öküzü birden ölmüştü.

Hikâyenin burası kalbimi burdu. Sordum:

-    Ne yaptın? 

Sükûnla omuzlarını silkti. Hiç, ne yapacaktı. Öküzsüz çalış­mış, gündeliğe gitmiş, dul kadınların tarlalarını sürmüş, üç se­ne çalışmış ve nihayet iki şişman kocaman dombay almıştı.

Hikâyenin burası yine kalbimi heyecana verdi. Kimsesiz, se­kiz dokuz yaşında, kuru Anadolu'da mesaisi ile iki manda alan çocuk, bu benim anladığım, bildiğim kahramanlığın en yüksek derecesi gibi bir şey. Avustralya'yı kuru topraktan bayındır hâle getiren, vahşi Amerika'yı mesaisi ile yenip medeniyet merkezi yapan ruhlar bu çeşit ruhlardır.

Hâlâ Türkiye'yi bu küçük Himmet çocuklar yürütüyor. Belki hâlâ acıları bir çocuğun değil, bir devin kalbi gibi sağlam olan yüreklerinden taşarsa:

-   Ah kadın anam ah! Gel de bir kez halimi gör! diyorlar.